Pieter Verhoeff

De filmmaker Pieter Verhoeff (1938-2019) droomde als jongetje in het Friese Lemmer al van dat verre Amsterdam aan de overkant van het IJsselmeer. Daar zou hij willen wonen. En dat gebeurde. Toch heeft hij zijn Friese afkomst nooit verloochend, integendeel. Zijn eerste speelfilm Het Teken van het Beest is gebaseerd op een beruchte gebeurtenis uit de Friese geschiedenis, de moord op vier politiemannen. Met De Dream maakte Pieter de eerste Friestalige film en er volgden nog vele, zoals Nynke en de televisieserie De Vuurtoren.

In Amsterdam voelde Pieter zich helemaal thuis en de stad ging een rol in zijn werk spelen. Hij woonde in de Weesperzijdestrook, waar hij een bekende verschijning werd. De Strijd om de Stad, door hemzelf een docudrama genoemd, maakte hij samen met buurtgenoten, en de speelfilm Van Geluk Gesproken is uit het Amsterdamse leven gegrepen.

Maar Pieter Verhoeff had allesbehalve een alleen maar lokale betekenis. Hij maakte Nederlandse films. Van geluk gesproken kreeg drie Gouden Kalveren op het Nederlands Filmfestival, Nynke kreeg er twee, Het Teken van het Beest twee, De Dream één. Zijn avonturenspeelfilm De Brief voor de Koning was, net als Nynke, populair bij het grote publiek.

Heel veel kunstenaars zijn door hem geporteerd in kortere of langere filmportretten, onder wie Peter van Straaten, Leon Adriaans, Jan Siebelink en Herman Koch.

En hij was een belangrijk televisiemaker. Bij de VPRO was hij (mede) verantwoordelijk voor roemruchte televisieprogramma’s als Het gat van Nederland en Jiskefet, waarvoor massa’s mensen in respectievelijk de jaren zeventig en de jaren negentig en nog later speciaal thuisbleven op de vaste VPRO-televisieavond. De naam Jiskefet was ontstaan op een verjaardagsfeestje waar de Friese familie aanwezig was. Hij was een van de geestelijke vaders van de ironische observerende stijl waarmee de VPRO de wereld bezag en waarmee deze omroep een grote vernieuwing in de Nederlandse documentaire film teweeg bracht.

Met zijn laatste speelfilm Tokio Trial mengde Pieter Verhoeff zich in de internationale discussie over de berechting van oorlogsmisdadigers. Hij werd ermee genomineerd voor een Emmy Award.

Pieter Verhoeff